Ý Nghĩa Của Mâm Ngũ Quả Ngày Tết Nguyên Đán

Câu Hỏi:

Chào nhà thuốc, dịp Tết Nguyễn Đán các gia đình thường bày mâm ngũ quả. Xin hỏi ý nghĩa của mâm ngũ quả và có gì khác nhau giữa 3 miền. Mong được giải đáp. Xin cảm ơn.

Trả Lời:

Chào bạn, cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi đến Hệ Thống Nhà Thuốc Đức Nghĩa.

Mâm ngũ quả ngày Tết có ý nghĩa như thế nào, được bày trí ra sao. Sự khác biệt gì giữa mâm ngũ quả của 3 vùng miền trên đất nước ta. Đó chắc hẳn là những thông tin mà rất nhiều người tò mò muốn biết cũng như tìm hiểu thêm.

Hãy cùng Nhà Thuốc Đức Nghĩa tìm hiểu ý nghĩa của mâm ngũ quả 3 miền qua bài viết dưới đây nhé.

Ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày Tết

Mâm ngũ quả là một trong những thứ quan trọng để chưng bày trên bàn thờ gia tiên trong những ngày Tết của người Việt. Nó mang một ý nghĩa chung sâu sắc là dâng cúng tổ tiên. Thể hiện lòng hiếu thảo và ước mong những điều tốt lành trong gia chủ. Là một phần không thể thiếu trong ngày Tết cổ truyền.

Theo thuyết duy vật cổ đại xưa thì tất cả mọi vật chất đều được tạo nên bởi 5 yếu tố ban đầu, đó chính là: Kim loại (kim), nước (thủy), gỗ(mộc), lửa (hỏa) và thổ (đất) được gọi là ngũ hành. Và chính cái tư tưởng ấy đã xâm nhập sâu sắc vào đời sống văn hóa các dân tộc phương Đông, trong đó có người Việt, được thể hiện ngay trên mâm ngũ quả ngày Tết.

Theo quan niệm của nhân gian thì “ngũ quả” chỉ sự tập trung đầy đủ các loại trái cây trong đất trời. Bởi con số 5 – “ngũ hành” là một con số rất tốt trong quan niệm phong thủy, thể hiện sự phát triển bền vững, mạnh mẽ. Chính vì vậy, mâm ngũ quả ngày Tết nhằm thể hiện mong muốn âm dương hòa hợp, sinh sôi nảy nở, phát triển.

Sự khác biệt giữa mâm ngũ quả của 3 vùng miền

Các loại quả thường được bày biện trên mâm ngũ quả ngày Tết gồm có:

• Chuối: tượng trưng cho con cháu sum vầy, quây quần, đầm ấm hạnh phúc bên nhau. Và cùng nhau hứng lấy may mắn, luôn bao bọc và che chở cho nhau suốt đời.
• Phật thủ: tượng trưng cho bàn tay khổng lồ của Phật Tổ Như Lai luôn che chở cho cả gia đình.
• Bưởi: thể hiện mong muốn an khang, thịnh vượng.
• Lê, Đào, Cam, Quýt: tượng trưng cho sự thành đạt danh vọng, thăng tiến trong sự nghiệp.
• Lựu: mong muốn con đàn cháu đống.
• Táo: tượng trưng cho sự phú quý, giàu sang.
• Thanh long: tượng trưng cho rồng mây hội tụ, thể hiện sự phát tài phát lộc.
• Quả trứng gà/ Lêkima: là lộc trời cho.
• Dưa hấu: căng tròn, mát lành thể hiện sự ngọt ngào, may mắn.
• Sung: gắn với biểu tượng sung mãn, sức khỏe và tiền bạc.
• Đu đủ: nghĩ là đầy đủ, tượng trưng cho sự thịnh vượng.
• Xoài: phát âm giống như “xài” tượng trưng cho cầu mong việc tiêu xài không thiếu thốn.

Mặc dù thường có những thức quả trên và đã gọi là mâm ngũ quả thì tất nhiên sẽ phải có đủ 5 loại quả. Thế nhưng theo từng quan niệm của vùng miền. Đồng thời phụ thuộc vào mùa xuân hoa trái khác nhau mà mâm ngũ quả ngày Tết cũng có sự khác nhau.

Mâm ngũ quả miền Bắc

Ở miền Bắc, đa số mọi người đều bày biện mâm ngũ quả theo thuyết Ngũ hành trong văn hóa phương Đông. Nhất nhất vạn vật phải dung hòa cùng trời đất. Do đó, mâm ngũ quả cũng thường phải phối theo 5 màu: kim trắng, mộc xanh, thủy đen, hỏa đỏ, thổ vàng.

Chính vì thế mà mâm ngũ quả của người miền Bắc thường có 5 loại quả: chuối, bưởi, đào, hồng và quýt. Cách trình bày phổ biến và truyền thống nhất là: để nải  chuối ở dưới cùng, đỡ lấy toàn bộ các loại quả khác. Ở chính giữa là quả bưởi hoặc phật thủ vàng, đào, hồng, quýt thì bày xung quanh. Còn những chỗ trống có thể cài xen kẽ quất, táo xanh hoặc quả ớt chín đỏ.

Mâm ngũ quả miền Trung

Miền Trung được ví như là đòn gánh đỡ 2 đầu Nam Bắc của đất nước ta. Nơi đây vốn là mảnh đất nghèo khó, đất đai cằn cỗi. Khí hậu khắc nghiệt và không hề nhận được sự ưu ái của thiên nhiên ban tặng.

Do đó, vào dịp Tết Nguyên đán, ở đây rất ít hoa quả nên người dân cũng không quá câu nệ hình thức. Mà chủ yếu có gì cúng nấy và thành tâm dâng cúng lên tổ tiên, bày tỏ tấm lòng thành kính nhất. Bởi thế, mâm ngũ quả của mỗi nhà lại khác nhau. Và các loại quả thường thấy là thanh long, chuối, dưa hấu, mãng cầu, dứa…

Mâm ngũ quả miền Nam

Người dân miền Nam lại bày biện mâm ngũ quả với mong muốn là “cầu sung vừa đủ xài” để bước sang năm mới đủ đầy, sung túc.

Do đó, trong mâm ngũ quả ngày Tết miền Nam thường có 5 loại quả: Mãng cầu, sung, dừa, đu đủ và xoài. Ngoài ra, còn có thêm quả thơm (dứa) với mong muốn là con đàn cháu đống đầy nhà. Hay một cặp dưa hấu xanh vỏ đỏ lòng để cầu xin sự may mắn.

Trong khi, mâm ngũ quả ngày Tết của người miền Bắc có thể thờ chuối, lê…Thì người miền Nam lại rất kỵ một số loại quả có phát âm mang tên gọi với ý nghĩa không tốt như: Chuối gần với từ chúi nhủi, làm ăn không phất lên được. Cam, quýt với ý nghĩa cam làm quýt chịu, lê gần với lê lết, đổ bể, thất bại.

Có thể thấy, mâm ngũ quả ngày Tết là nét văn hóa đặc trưng của người Việt. Mặc dù có sự khác biệt giữa các vùng miền nhưng tất cả đều thể hiện sự thành kính hướng về cội nguồn, tổ tiên. Và ước mong một năm mới an khang, hạnh phúc.

Một số lưu ý khi bày trí mâm ngũ quả

• Không nên mua và bày mâm ngũ quả quá sớm trước Tết vì sẽ rất nhanh hỏng.
• Nên lựa những quả già nhưng chưa chín quá. Ví dụ như chuối phải là chuối xanh, các loại quả xoài, đu đủ, hồng…
• Dù nhiều loại quả nhưng vẫn nên bày trí quả Phật thủ.
• Không nên rửa quả trước khi đặt lên ban thờ vì sẽ làm quả sớm bị thối hoặc héo ở những chỗ còn đọng nước.

Hy vọng với những chia sẻ về mâm ngũ quả ngày Tết thì bạn và gia đình sẽ có một cái Tết thật ấm cúng và đầy hạnh phúc.

Nguồn: Tổng hợp