Tại sao người già ăn hay bị nghẹn?

Câu hỏi:

Em đang là sinh viên ngành Y. Có rất nhiều vấn đề sức khỏe liên quan đến người cao tuổi. Trong đó câu hỏi đang làm em thắc mắc là “Tại sao người già ăn hay bị nghẹn?”. Có phải do tuổi tác, do cơ địa hay do vấn đề nào khác xin nhà thuốc tư vấn cho em được mở rộng kiến thức.

Trả lời:

Dược sĩ hệ thống nhà thuốc Đức Nghĩa cảm ơn câu hỏi của bạn. Cùng nhà thuốc giải đáp cho bạn qua bài viết sau đây.

Khó nuốt ở người già có thể do nhiều nguyên nhân bệnh lý, sinh lý hay có thể do chế độ ăn uống không thích hợp. Khắc phục tình trạng người già ăn hay nghẹn giúp tránh những biến chứng khó lường như thiếu dinh dưỡng, sút cân và bệnh phổi. Hãy cùng theo dõi những chia sẻ từ nhà thuốc.

1.Tại sao người già ăn hay bị nghẹn?

Người già ăn hay nghẹn khi ăn, uống với biểu hiện như nấc cụt, ho sặc sụa, cố nuốt, nôn ọe hay khó thở sắc mặt tím tái,… Để có được giải pháp xử trí hiệu quả, bạn cần nắm rõ nguyên nhân khiến người già ăn bị nghẹn.

1.1.Răng, miệng, thực quản suy giảm chức năng

Theo thời gian, chức năng các cơ quan dần suy giảm. Các cơ quan tiêu hóa như răng, miệng, thực quản cũng thoái hóa theo độ tuổi. Điều này gây ảnh hưởng lớn đến quá trình nhai nuốt.

• Răng yếu không thể nhai nghiền nhỏ thức ăn trước khi nuốt. Người già dễ bị đau răng, rụng răng, phải dùng răng giả nên dễ gặp khó khăn khi nhai, cắn xé. Khối thức ăn không được nghiền nhỏ gây khó nuốt.
• Ít nước bọt tiết ra để tiêu hóa thức ăn khiến thức ăn khô không được nhào trộn kỹ, dễ gây nghẹn khi nuốt.
• Niêm mạc miệng của miệng, ống tiêu hóa nhỏ và bị co lại, đồng thời sự phối hợp co bóp thiếu nhịp nhàng làm thức ăn dễ mắc lại ở cổ họng, thực quản gây nghẹn.

1.2. Do các bệnh lý đặc trưng

Ngoài các vấn đề về sinh lý thì một số bệnh lý gây nên việc người già ăn hay nghẹn cần được lưu tâm:

• Hẹp thực quản là bệnh lý tổn thương ở ống thực quản, gây siết hẹp lòng ống. Thức ăn không được đẩy xuống dạ dày mà mắc lại ở thực quản gây tình trạng nghẹn.
• Viêm phế quản là tình trạng viêm nhiễm, thu hẹp đường thở. Bệnh lý này dễ gây ra hậu quả về khó thở và nuốt nghẹn ở người cao tuổi.
• Mắc khối u thực quản tạo dị vật gây chèn ép. Thức ăn khó được đẩy xuống tạo cảm giác khó nuốt, nghẹn ở người già.
• Bệnh lý ngoài thực quản như bệnh Basedow, hạch di căn, phình mạch,… đều là nguyên nhân chèn ép ống tiêu hóa dẫn đến nghẹn, khó nuốt.

1.3. Do thói quen ăn uống chưa khoa học

Một số thói quen ăn uống không lành mạnh cũng là nguyên nhân gây nuốt nghẹn ở người cao tuổi.

• Ăn quá nhanh, nhai không kỹ, khối thức ăn không được nghiền nhỏ gây ra tình trạng nghẹn.
• Không tập trung vào bữa ăn, vừa ăn vừa nói chuyện có thể khiến thức ăn rơi vào đường thở gây hóc, sặc. Tình trạng này xảy ra thường xuyên sẽ làm tổn thương thực quản dễ gây mắc nghẹn khi nuốt.
• Không thể giải tỏa cảm xúc tiêu cực, căng thẳng khi bước vào bữa ăn có nguy cơ làm rối loạn phản xạ co bóp, nhu động. Thức ăn bị mắc lại không được đẩy xuống khỏi thực quản gây nghẹn.

2.Khi người già ăn bị nghẹn phải xử trí thế nào cho hiệu quả?

Khi người già ăn hay nghẹn, đường khí quản cũng bị chèn ép gây khó thở, thiếu oxy, nguy hiểm đến tính mạng. Vì vậy việc nhận biết và xử trí kịp thời khi người già bị nghẹn rất quan trọng.

Lưu ngay các dấu hiệu nhận biết người già bị nghẹn dưới đây:

• Nấc cụt, cố nuốt, khó nuốt
• Ho sặc sụa, nôn ọe
• Nói không ra tiếng
• Nghẹt thở, sắc mặt tím tái

Việc xử trí cần được thực hiện nhanh chóng, mục tiêu là khai thông khí quản để giảm nguy cơ thiếu oxy tiến triển nặng, cấp tính thậm chí có thể tử vong.

Trường hợp 1: người già vẫn tỉnh táo

Cách 1:

• Để người già ở tư thế ngồi, hơi cúi người, động viên họ gắng sức ho mạnh.
• Bạn có thể dùng tay vỗ mạnh 5 cái liên tiếp vào vùng lưng trên của người già.

Cách 2:

• Bạn ôm ngang bụng người già từ phía sau, hai tay siết mạnh vào bụng trên theo chiều hướng lên.
• Làm vài lần như vậy để đẩy thức ăn ra khỏi khí quản hoặc tạo khe hở để phục hồi chức năng hô hấp.

Trường hợp 2: người già bị bất tỉnh.

Cách 1: Để người già nằm nghiêng một bên. Dùng ngón tay ấn lưỡi xuống, tay còn lại vỗ mạnh 5 cái vào vùng lưng trên.

Cách 2: Bạn để người già nằm ngửa, đầu ngả ra sau, hai bàn tay của bạn đan chặt đặt vào bụng nạn nhân, đẩy mạnh 5 lần hướng vào trong và lên trên. Mục đích là để đẩy phần tắc nghẽn ra giúp làm thông đường thở.

Trường hợp 3: người già bị nghẹn thức ăn đặc, nhầy, dính

Khi bị nghẹn bánh trôi, bánh gạo, bánh dày,… thì ngoài các cách cấp cứu trên, bạn cần phải để họ nằm nghiêng, dùng hai ngón tay hoặc kẹp móc thức ăn bị tắc ra. Mục tiêu là tạo được khe hở nhằm phục hồi chức năng hô hấp cho người già bị nghẹn.

3.Biện pháp hạn chế tình trạng người già ăn hay nghẹn

Thay đổi những thói quen, chế độ sinh hoạt sau để hạn chế tình trạng nghẹn ở người già hiệu quả:

• Giảm lượng ăn hàng ngày:

Giúp giảm áp lực lên răng miệng, thực quản, hạn chế tình trạng nghẹn. Nhu cầu calo mỗi ngày đến tuổi 60 cần khoảng 2000 calo, 70 tuổi chỉ cần 1800 calo là đủ.

• Ăn chậm, nhai kỹ:

Để thức ăn được nhào trộn kỹ với nước bọt. Giúp thức ăn mềm, nhuyễn khi nuốt tránh mắc nghẹn.

• Không ăn quá no:

Nên chia nhỏ khẩu phần ăn thành 4 – 5 bữa ăn giúp hấp thu và tiêu hóa thức ăn dễ dàng.

• Đi bộ nhẹ hoặc ngồi sau khi ăn:

Khoảng 30 phút để nhu động dạ dày nhào trộn thức ăn và đẩy thức ăn xuống ruột dễ dàng. Nhờ đó giảm các cảm giác nghẹn, khó nuốt, đầy bụng, khó tiêu ở người già.

• Ăn thức ăn mềm, dễ nhai, dễ nuốt:

Phù hợp với răng, miệng người già như cháo, súp, nước ép, sữa, các món ăn ninh nhừ,… Những món ăn này dễ nát, dễ nghiền mịn giúp người già nuốt dễ dàng hơn.

Bên cạnh đó, người cao tuổi có thể bổ sung sản phẩm Sữa Lactoferrin Formula Milk Powder Bifidobacteriumanimalis giúp tăng cường hệ miễn dịch và sức đề kháng vượt trội. Bổ sung lợi khuẩn cho sự phát triển hệ miễn dịch ở ruột. Tăng cường tiêu hóa, giảm táo bón, đầy hơi. Sữa dễ uống, dễ hấp thu phù hợp với hệ tiêu hóa của người già.

Cảm ơn bạn đã giúp nhà thuốc có cơ hôi chia sẻ kiến thức. Chúc bạn thật nhiều sức khỏe!

Nguồn: Tổng hợp